Diverse vormen van scheidingsbegeleiding niet of in beperkte mate zijn gericht op het terugdringen van psychisch lijden
Feit is dat de meeste ouders en kinderen lijden onder de scheiding, maar de diverse vormen van scheidingsbegeleiding niet of in beperkte mate zijn gericht op het terugdringen van psychisch lijden.
Als iemand in conflict komt met zijn omgeving, omdat hij of zij onbewust of bewust niet helpende, irrationele gedachten of aannames heeft over de ander, dan kan dat resulteren in misverstanden, of strijd. Als iemand zich onbegrepen voelt door zijn/haar partner, dan kan die persoon zich daardoor bijvoorbeeld eenzaam gaan voelen, van verdriet depressieve gevoelens ontwikkelen of boos worden uit onmacht. Dit is psychisch lijden en is de voedingsbodem voor strijd die zijn weerslag heeft op de kinderen en tot mentale en fysieke schade kan leiden, en een voor het leven ontregeld stress managementsysteem. Overigens is de strijd net zo schadelijk voor de ouders.
Prioriteit
Bevorderen van (veer)kracht door erkenning van psychisch lijden
De prioriteit ligt uiteraard bij de belangen en de behoeften van de kinderen. Maar daar is voor nodig dat de begeleiding een andere prioriteit heeft. De begeleiding van ouders bij scheiding moet zich eerst richten op het bevorderen van eigen kracht en veerkracht. Een veerkrachtige ouder is een uitgeruste ouder, die overzicht heeft en weet wat de kinderen nodig hebben en dit ook in balans brengt met wat hij of zij zelf en de andere ouder nodig heeft.
Dit is de primaire basis voor kwalitatief ouderschap en van waaruit ook het nieuwe ouderschap vormgegeven moet worden.
Om tot dit doel te komen, moet de professional als het ware eerst pas op de plaats maken en het psychisch lijden van ouders en kinderen erkennen en dit samen met de ouders, en als de leeftijd en rijpheid van de kinderen dit toelaten, samen met de kinderen, onder de loep nemen.
Immers, als van de ouders wordt vereist dat zij soepel en krachtig zijn om een intens en ingrijpend veranderingsproces, het zogenoemde gezinstransformatieproces, met zo min mogelijk en liefst zonder schade door te maken, dan moet onderzocht worden of dit proces daadwerkelijk soepel verloopt. Haperingen, patstellingen, vertraging of zelfs blokkades, zoals contact ouder-kind of noodzakelijke financiële bijdragen, moeten snel in beeld gebracht worden. Als deze en andere zaken en gevoelens die bijdragen tot psychisch lijden of daardoor veroorzaakt worden, in beeld zijn, kan de begeleiding daarop worden afgestemd, zodat schadelijke ouderlijke strijd, escalatie daarvan en contactblokkades worden voorkomen of opgeheven.
Het snel in beeld brengen van de omstandigheden waarin ouders en kinderen verkeren op het allereerste moment dat de ouders bij een professional informeren naar het regelen van hun scheiding, wordt gedaan met het diagnose-instrument: Triagelijsten (TS/TI).
Als uit de resultaten van de triagelijst blijkt dat de ouders ver uit elkaar liggen en sprake is van intense emoties, psychisch lijden en schadelijke omstandigheden voor de kinderen, en ook voor de ouders, dan dient deze vorm van conflictdiagnostiek zo snel mogelijk, liefst direct, te worden opgevolgd door Verdiepende Conflictdiagnostiek (VCD).
Preventie
In de meeste gevallen word je als professional pas betrokken in een vergevorderd stadium van de strijd. De loopgraven zijn klaar en partijen hebben zich afgesloten voor de argumenten van de ander, of zijn daar in ieder geval heel druk mee aan de gang. Als de contouren van de conflictscheiding of de blokkadescheiding zich hebben afgetekend zijn ze moeilijk uit te wissen. In andere bewoordingen: er bestaat een risico op blokkades (de conflictscheiding), zoals het onnodig en zonder geldige reden, steeds meer inperken van contact van een ouder met een kind of de kinderen of de ouders hebben al blokkades opgeworpen (de blokkadescheiding). Als er geen zorgelijke aanwijzingen zijn op gevaarlijke omstandigheden voor de kinderen, dan moeten dergelijke risico’s en blokkades voorkomen worden (preventie). Immers, onnodig contact inperken of blokkeren van een kind met een ouder is op zichzelf beschouwd, schadelijk.
Naar de voorkant
Vroege en tijdige verwijzing, die is gericht op het terugdringen van psychisch lijden van ouders en kinderen, voorkomt dat meningsverschillen en strijd tussen de ouders escaleren en een of meerdere blokkades ontstaan.
Maar, de huidige werkomstandigheden binnen het sociaal en in het bijzonder het scheidingsdomein betreffende conflict- of blokkadescheidingen, bieden onvoldoende basis voor professionals om vanaf de eerste hulpvraag een goede start te maken. Iedereen vindt er wat van, de ouder, de jeugdbeschermer, de rechter, de buurvrouw, om maar enkele personen te noemen en allen vanuit de eigen subjectieve beleving, insteek, visie en missie.
Het uitgangspunt is dat de hulpverlener die aan de voorkant werkt, bijvoorbeeld de sociaal werker van de gemeente in de wijk of een psycholoog of een professional die een intake doet op een advocatenkantoor, direct na de hulpvraag in een zo vroeg mogelijk stadium onderlinge problemen tussen ouders in beeld brengt.